Fot. Fotolia
Formy agresji w szkole: mobbing i bullying
Słowo „mobbing” pochodzi od angielskiego rzeczownika mob, czyli „tłum”, wiąże się także z czasownikiem to mob, co znaczy "rzucać się na coś lub kogoś". Zatem z mobbingiem mamy do czynienia w sytuacji, gdy jakaś grupa osób stwarza front przeciwko jednej osobie, niekoniecznie w sposób uzgodniony, jednak współdziała ze sobą, aby doprowadzić do cierpienia tej osoby.
Określenie „mobbing” do niedawna było rozumiane jako terror psychiczny stosowany przez grupę wobec jednostki w miejscu pracy. Obecnie tego pojęcia używa się także w odniesieniu do szkoły ze względu na oczywiste analogie między miejscem pracy a klasą szkolną (codzienne wielogodzinne przebywanie w tej samej grupie, wzajemne zależności i wspólne obowiązki).
Przyczyną mobbingu mogą być cechy wyróżniające dane dziecko z klasy, np. otyłość, wada wymowy bądź noszenie okularów.
Zobacz także: Jakie mogą być przyczyny agresji?
Bullying (ang. bully – „znęcanie się”) w języku polskim oznacza znęcanie się i tyranizowanie. To obraźliwe i wrogie zachowanie, które powoduje upokorzenie drugiej osoby i tym samym zagraża jej poczuciu wartości. Bullying w szkole może się przejawiać przez:
- groźby,
- agresję werbalną,
- sarkastyczne uwagi,
- poniżanie,
- plotkowanie oraz oszczerstwa związane z przynależnością rasową, np. religijną czy etniczną.
Zachowania te charakteryzują się wyraźną intencją zastraszenia i krzywdzenia, a ich formy mają na celu poniżenie godności osobistej przez np. publiczne ośmieszanie, wyzywanie, ironiczne żarty dotyczące rodziców czy rodzeństwa.
Zjawisko "fali szkolnej" - co to takiego?
Kolejnym negatywnym zjawiskiem pozostającym w ścisłym związku z agresją szkolną jest tzw. fala szkolna, w żargonie uczniowskim zwana „dręczeniem kotów”. Agresorami są tutaj uczniowie starszych klas, osobami dręczonymi zaś pierwszoklasiści. Zjawisko fali szkolnej jest traktowane jako element „wkupienia się” w nową społeczność uczniowską.
Nowicjusz, aby stać się pełnoprawnym członkiem nowej grupy, musi wykonywać różnego rodzaju zadania, niektóre bez akcentów agresji, np. o charakterze zabawowym, co ma miejsce także w trakcie oficjalnych otrzęsin podczas pasowania na ucznia.
Natomiast przemocowe techniki stosowane podczas „kocenia” to m.in.: zakaz wstępu do toalety, „odmulanie mózgu kota” – polegające na wkładaniu głowy pierwszoklasisty do muszli klozetowej, a także zabieranie pieniędzy, telefonów komórkowych bądź zmuszanie do kradzieży i wszelkie formy upokarzania uczniów klas pierwszych. Jak widać, niektóre działania wobec młodszych zdecydowanie przekraczają granice dobrej zabawy, a nawet noszą znamiona przestępstwa.
Agresja szkolna może przybierać różne postaci – od subtelnych form gnębienia psychicznego do przemocy fizycznej. Gnębienia psychicznego dokonuje się przez ataki werbalne, narzędziem agresora jest słowo. Poniżenie godności i pozbawienie pozycji w grupie zawsze godzi w poczucie wartości i jest źródłem cierpienia.
W otoczeniu szkoły, na boiskach, w szatniach i klasach szkolnych dochodzi również do przejawów agresji instrumentalnej czy fizycznej, a więc bicia, kopania i wymyślnych sposobów torturowania jak topienie w sedesie, a także zabierania telefonów czy niszczenia ubrań.
Autor: Jolanta Maćkowicz
Fragment pochodzi z książki „Szkoła jako przestrzeń edukacyjnego (nie)porozumienia” autorstwa R. Nowakowska-Siuta (Impuls 2014). Publikacja za zgodą wydawcy.
Zobacz także: Jakie są przyczyny agresji wśród dzieci i młodzieży?
